Viêm mũi họng cấp tính là bệnh khá phổ biến ở trẻ em, đặc biệt là lúc thời tiết chuyển mùa, trẻ rất dễ bị nhiễm lạnh. Nếu bệnh viêm mũi họng cấp không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra các biến chứng viêm đường hô hấp, viêm tai giữa, viêm cầu thận cấp…
Nguyên nhân trẻ bị viêm mũi họng cấp là gì?
Nguyên nhân do môi trường sống
- Thời tiết thay đổi đột ngột, mưa ẩm, nhiệt độ hạ thấp
- Khói xe, khói thuốc lá, thuốc lào, than, bụi bẩn trong môi trường…
- Trẻ mới đi học nhà trẻ, mẫu giáo… tiếp xúc với môi trường mới.
- Trẻ mới cai sữa hoặc thay đổi chế độ ăn dặm.
Nguyên nhân do virus, vi khuẩn, nấm
- Virus: cúm, sởi, Adenovirus… nguyên nhân gây bệnh chủ yếu là virus, thuốc kháng sinh sẽ không có tác dụng vì vậy cha mẹ cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ, không tự ý cho con dùng kháng sinh
- Vi khuẩn: phế cầu, tụ cầu, liên cầu… Trong đó, nguy hiểm nhất là liên cầu khuẩn nhóm A (S.pyogenes) rất dễ gây nên biến chứng: viêm khớp cấp (thấp tim tiến triển), viêm cầu thận cấp
- Nấm: thường là nấm Candida.
Diễn biến của bệnh viêm mũi họng cấp tính
Biểu hiện viêm mũi họng cấp đầu tiên ở trẻ là: sổ mũi, hắt hơi, nhức đầu, mỏi tay chân, kèm theo các sốt hoặc sốt cao có thể lên đến 39 – 40 độ C. Trẻ lớn sẽ than phiền về cảm giác ớn lạnh, nuốt đau, cả người đau mỏi, ăn ngủ kém do khi mũi bị viêm sẽ sinh ra dịch chảy xuống họng khiến họng bị viêm họng.
Trường hợp viêm mũi họng cấp do virus sẽ có các biểu hiện như: chảy mũi, ho, tiêu chảy, ban dạng virus, viêm kết mạc… Nếu trẻ có ít nhất một trong các dấu hiệu sau thì nên nghĩ đến viêm họng do liên cầu khuẩn tan huyết nhóm A: họng đỏ, amidan sưng và có chất xuất tiết trắng, sưng đau hạch cổ, sốt trên 38.5 độ C… Đây là một chứng bệnh nguy hiểm cho trẻ em vì nguy cơ gây ra nhiều biến chứng nặng nề. Trường hợp bị bệnh cần điều trị đúng và đủ liệu kháng sinh để dự phòng biến chứng thấp khớp cấp có thể ảnh hưởng đến tim, sau này rất khó chữa.
Hướng dẫn chăm sóc trẻ em bị viêm mũi họng cấp tính
Chăm sóc và theo dõi trẻ bị viêm mũi họng cấp cần thực hiện những công việc sau:
Vệ sinh mũi họng cho trẻ
Viêm mũi họng cấp ở trẻ sẽ gây ngạt mũi, đau họng, ngứa họng,… gây khó chịu cho trẻ, vệ sinh mũi họng sẽ làm giảm bớt triệu chứng này:
Lau rửa dịch mũi
Khi bệnh viêm mũi họng cấp ở trẻ mới xảy ra, dịch mũi còn lỏng thì cha mẹ có thể lau rửa dịch mũi dễ dàng bằng khăn mềm. Khi dịch mũi đặc, có thể dùng 2 – 3 giọt nước muối sinh lý nhỏ vào mỗi bên mũi. Sau đó, dịch mũi sẽ mềm ra và có thể loại bỏ bằng cách day mũi bé.
Hút dịch mũi
Nếu dịch mũi quá đặc và quá nhiều, trẻ không thể thở bằng mũi cũng như tự xì mũi làm sạch thì cha mẹ có thể dùng dụng cụ hút mũi chuyên dụng. Tuy nhiên chỉ nên dùng cách này khi cần thiết vì hút dịch mũi có thể gây tổn thương niêm mạc mũi, dẫn tới bội nhiễm. Lưu ý không dùng miệng hút dịch mũi trực tiếp vì có thể gây lây lan vi khuẩn, bệnh ở trẻ càng nặng hơn.
Dùng khăn giấy mềm lau mũi
Trong suốt thời gian trẻ bị viêm mũi họng cấp, triệu chứng ngạt mũi chảy nước mũi sẽ kéo dài liên tục nên hãy hướng dẫn trẻ dùng khăn giấy mềm 1 lần. Sau khi sử dụng cần vứt bỏ ngay, việc sử dụng lại có thể khiến vi khuẩn xâm nhập lại gây bệnh.
Để vệ sinh họng, bạn có thể hướng dẫn trẻ dùng nước muối sinh lý, nước ấm để trẻ súc họng. Cách này cũng giúp làm dịu vùng họng, trẻ bớt đau, ngứa họng và ho hơn.
Chế độ dinh dưỡng
Cha mẹ cần lưu ý đến chế độ dinh dưỡng cho trẻ bị viêm mũi họng cấp như sau:
- Ưu tiên các loại thức ăn giàu dinh dưỡng, mềm, dễ tiêu dễ nuốt.
- Cho trẻ ăn theo nhu cầu, không nên ép trẻ ăn quá nhiều, chia thành nhiều bữa ăn để trẻ ăn được nhiều hơn.
- Có thể làm hoa hồng hấp đường, quất hấp mật ong, gừng, chanh ngâm để giảm đau họng và ho cho trẻ.
Dùng thuốc theo chỉ định bác sĩ
Trẻ bị viêm mũi họng cấp thường được chỉ định dùng thuốc kháng sinh và hạ sốt, tuy nhiên cần lưu ý đưa trẻ đi thăm khám và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Việc tự ý mua thuốc giảm đau, hạ sốt, kháng sinh cho trẻ có thể không hiệu quả, gây nhờn thuốc và bệnh tiến triển nghiêm trọng hơn.
Các thuốc co mạch có thể giúp xử lý tạm thời tình trạng tắc nghẽn mũi do dịch nhờn, nhưng không nên dùng kéo dài cho trẻ.
Theo dõi tình trạng bệnh của trẻ
Hầu hết trẻ bị viêm mũi họng cấp sẽ thuyên giảm triệu chứng sau 3 – 5 ngày, sau khoảng 7 ngày sẽ khỏi bệnh hoàn toàn. Tuy nhiên, với trẻ sức đề kháng yếu hoặc bệnh nặng, triệu chứng không thuyên giảm thì cha mẹ cần đưa trẻ tới cơ sở y tế để được bác sĩ theo dõi, điều trị.
Dưới đây là những dấu hiệu cho thấy viêm mũi họng cấp có thể nặng ở mức độ nguy hiểm:
- Trẻ ho nhiều, thở nhanh, khó thở.
- Trẻ bị sốt cao liên tục, không đáp ứng với dùng thuốc hạ sốt hoặc chườm ấm.
- Trẻ bị chảy mủ ở tai.
- Trẻ nôn nhiều, đi ngoài phân lỏng nhiều lần.
- Trẻ sốt cao, mê man, ý thức không tỉnh táo,…
Trong thời gian trẻ bị viêm mũi họng cấp nên để trẻ ở nhà và chăm sóc, hạn chế cho tiếp xúc với trẻ khác hoặc đến nhà trẻ, trường hợp. Tác nhân gây bệnh có thể lây lan khiến nhiều trẻ khác cũng mắc bệnh.
Viêm mũi họng cấp ở trẻ em thường bao lâu thì khỏi?
Viêm họng cấp ở trẻ thường khởi phát khá sớm sau 1 – 2 ngày nhiễm tác nhân gây bệnh. Tùy vào tác nhân là vi khuẩn hay virus mà tiến triển bệnh có thể khác nhau. Thông thường, nếu chăm sóc và điều trị tốt, viêm mũi họng cấp ở trẻ do virus sẽ kéo dài khoảng 5 – 7 ngày, sau đó triệu chứng sẽ dần biến mất.
Sức đề kháng của trẻ cũng là yếu tố ảnh hưởng đến tiến triển của bệnh viêm mũi họng cấp. Sức đề kháng tốt kết hợp với điều trị đúng nguyên nhân thì trẻ sẽ mau chóng khỏi bệnh và phục hồi sức khỏe. Nhưng ở trẻ sức đề kháng yếu, bệnh không chỉ kéo dài lâu hơn mà nguy cơ biến chứng đến phổi, tim,… là rất cao.
Vì thế, cha mẹ và người chăm sóc cần theo dõi sát sao tiến triển bệnh viêm mũi họng cấp ở trẻ em qua triệu chứng bệnh. Đưa trẻ tới cơ sở y tế sớm nếu bệnh nặng ở mức độ nguy hiểm, xảy ra biến chứng và không thể điều trị bằng biện pháp tại nhà.
Phòng bệnh viêm mũi họng cấp tính cho trẻ em
- Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng cổ, ngực, gan bàn chân khi thời tiết lạnh.
- Vệ sinh họng, miệng sạch sẽ bằng cách đánh răng cho trẻ sau khi ăn, trước khi ngủ và sau khi ngủ dậy.
- Bỏ thói quen cho tay lên miệng ngậm, cho tay vào ngoáy mũi vì đây là thói quen khiến trẻ dễ bị viêm mũi họng. Cha mẹ nên giúp trẻ tránh thói quen xấu này.
- Tuân thủ chỉ định của bác sĩ để tránh bệnh tái phát nặng hơn:
- Không tự ý cho trẻ dùng thuốc kháng sinh, không dùng lại đơn thuốc cũ của lần khám trước.
- Không tự ý nhỏ các thuốc có thành phần co mạch kéo dài cho trẻ.
- Đảm bảo môi trường sống trong lành, tránh khói bụi, ẩm mốc…
- Hạn chế tối đa việc cho trẻ tiếp xúc với nguồn lây: người lớn hoặc trẻ em bị bệnh.
Khi nào cần đưa trẻ viêm mũi họng cấp đi viện?
Các bậc cha mẹ cần chú ý khi trẻ có một trong các biểu hiện sau thì cần mang con đi viện càng sớm càng tốt, tránh các biến chứng nặng nề:
- Trẻ sốt cao liên tục, dùng thuốc hạ sốt và chườm ấm không hạ sốt.
- Trẻ ho nhiều, nhịp thở nhanh, có biểu hiện khó thở
- Trẻ có biểu hiện nôn nhiều, đi ngoài phân lỏng nhiều lần trong ngày.
- Trẻ bắt đầu có chảy mủ ở tai.
- Tất cả các triệu chứng bệnh của trẻ không tốt lên sau 2 ngày điều trị.