Gân bánh chè nằm ở vị trí trước gối, dưới xương bánh chè, có chức năng làm duỗi gối. Tổn thương gân bánh chè có thể gặp ở mọi lứa tuổi, tuy nhiên thường gặp hơn là tuổi trung niên, đặc biệt là vận động viên điền kinh, nhảy cao. Khi đứt hoàn toàn gân bánh chè, bệnh nhân mất khả năng duỗi gối, điều trị bằng phẫu thuật là bắt buộc.
Vị trí giải phẫu gân bánh chè
Gân bánh chè bám từ cực dưới xương bánh chè đến đầu trên xương chầy.
Bám cực trên xương bánh chè là gân cơ tứ đầu. Như vậy gân bánh chè và gân cơ tứ đầu có vai trò như dây ròng rọc, rãnh liên lồi cầu đùi như ròng rọc. Khi cơ tứ đầu co sẽ kéo căng gân bánh chè, tạo nên động tác duỗi gối.
Mô tả
Gân bánh chè có thể tổn thương hoàn toàn hoặc không hoàn toàn.
- Tổn thương không hoàn toàn: gân bánh chè được tạo nên bởi nhiều thớ sợi hợp lại, giống như dây cáp được tạo bởi nhiều sợi cáp. Tổn thương không hoàn toàn gân bánh chè là hiện tượng đứt ngầm, hay đứt một số thớ sợi nhất định trong gân, những thớ còn lại vẫn giữ được vai trò duỗi gối nhưng yếu hơn. Trong trường hợp này, gối có thể duỗi được nhưng yếu và duỗi không hết tầm.
- Tổn thương hoàn toàn: là đứt hoàn toàn các thớ của gân bánh chè. Gân bánh chè thường đứt tại vị trí bám vào cực dưới xương bánh chè, có thể bong một phần chỗ bám. Khi đứt hoàn toàn, gân bánh chè co ngắn lại về hai phía, trên lâm sàng mất hoàn toàn khả năng duỗi gối. Nếu đứt gân bánh chè do bệnh lý (viêm gân), vị trí đứt thường là 1/3 giữa của gân.
Nguyên nhân đứt gân bánh chè
Chấn thương:
Để đứt gân bánh chè phải có một lực chấn thương rất lớn
- Ngã: một lực va chạm mạnh, trực tiếp vào trước gối do ngã hoặc bị đánh. Vết chém trực tiếp vào trước gối là nguyên nhân không hiếm gặp.
- Nhảy cao. Gân bánh chè dễ bị tổn thương khi nhảy cao, chân tiếp đất trong tư thế gối gấp, bàn chân “duỗi” (gấp về phía gan chân).
Bệnh lý
Khi bệnh lý, gân bánh chè mất sức bền, rất dễ bị tổn thương. Khi đứt gân trên nền bệnh lý, gân thường đứt ở vị trí 1/3 giữa. Một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng này:
- Viêm gân bánh chè: Viêm gân bánh chè thường thấy ở những người liên quan đến các động tác lặp đi lặp lại, thường xuyên như chạy, nhảy (vận động viên). Tiêm corticoid vào trực tiếp hoặc xung quanh gân bánh chè là một nguyên nhân làm yếu và tăng nguy cơ đứt gân bánh chè.
- Bệnh lý mãn tính: Một số bệnh lý mãn tính dẫn đến tình trạng cấp máu kém cũng làm cho gân bánh chè bị yếu và đễ tổn thương: Suy thận mạn, viêm khớp dạng thấp, đái tháo đường, bệnh chuyển hóa, nhiễm trùng, một số bệnh lý bắt buộc sử dụng corticoid dài ngày.
- Phẫu thuật: Một số phẫu thuật xung quanh vùng gối trước đó như thay khớp gối, tái tạo dây chằng chéo trước bằng gân bánh chè tự thân đều làm tăng nguy cơ đứt gân bánh chè.
Triệu chứng đứt gân bánh chè
Ngay sau chấn thương, bệnh nhân cảm thấy đau và gối từ từ sưng lên, đồng thời xuất hiện các triệu chứng kèm theo:
- Sờ thấy vùng lõm (mất liên tục) ngay cực dưới xường bánh chè (nơi vị trí gân bánh chè bị rách)
- Bầm tím
- Chuột rút (co cơ)
- Xương bánh chè lên cao hơn bình thường
- Không thể duỗi hết gối
- Bước đi khó khăn
Chẩn đoán đứt gân bánh chè
Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ khai thác người bệnh về tiền sử chấn thương và các bệnh lý liên quan bằng các câu hỏi:
- Đã bao giờ bị chấn thương trực tiếp vào vùng gối chưa?
- Có bị viêm gân bánh chè không?
- Đã từng được phẫu thuật ở vùng gối chưa, ví dụ như phẫu thuật thay khớp gối, tái tạo dây chằng chéo trước bằng gân bánh chè tự thân.
- Có mắc các bệnh mãn tính nào không?
Thăm khám gối:
Để xác định chính xác có tổn thương gân bánh chè trên lâm sàng, bác sĩ yêu cầu người bệnh duỗi gối chủ động, động tác này có thể gây đau.
Chẩn đoán hình ảnh
Để khẳng định thêm chẩn đoán, người bệnh cần được chụp phim Xquang thường hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) vùng gối.
- Trên phim Xquang thường, chụp tư thế nghiêng: xương bánh chè nằm ở vị trí cao hơn bình thường. Trong đứt hoàn toàn gân bánh chè, chỉ cần chụp Xquang thường là đủ chẩn đoán.
- Chụp MRI: Phim MRI hiển thị hình ảnh rõ nét hơn về các tổn thương phần mềm. Với tổn thương gân bánh chè, chụp phim MRI có thể xác định được mức độ (đứt hoàn toàn hay không hoàn toàn), vị trí của đứt gân. Đôi khi, phim MRI còn giúp chẩn đoán phân biệt với các tổn thương khác có triệu chứng lâm sàng tương tự.
Điều trị đứt gân bánh chè
Khi được chẩn đoán là đứt gân bánh chè, người bệnh cần đến khám bác sĩ chuyên khoa chấn thương chỉnh hình để được tư vấn và điều trị. Chỉ định phương pháp điều trị phụ thuộc vào: Mức độ và tính chất của tổn thương; mức độ hoạt động của người bệnh; tuổi tác của người bệnh.
Điều trị bảo tồn (không phẫu thuật):
Chỉ định cho trường hợp rách nhỏ, một phần gân bánh chè. Điều trị bảo tồn phần lớn mang lại kết quả tốt.
- Bất động: Bất động bằng nẹp tư thế duỗi gối trong thời gian 3-6 tuần. Khi đi lại dùng hai nạng trợ đỡ, tránh tỳ toàn bộ trọng lượng cơ thể lên chân tổn thương.
- Tập luyện: Thực hiện một số bài tập để tăng sức khỏe của cơ, lấy lại biên độ vận động của khớp gối. Trong thời gian mang nẹp, tập gồng cơ bằng cách nâng chân lên khỏi mặt giường trong tư thế duỗi thẳng gối. Khi tháo nẹp (gân đã liền kỳ đầu), tập gấp duỗi gối từ từ tăng dần biên độ. Có thể chơi thể thao trở lại sau 6 tháng.
Điều trị bằng phẫu thuật:
Phần lớn những tổn thương gân bánh chè phải điều trị bằng phẫu thuật thì mới lấy lại được chức năng bình thường của gối. Điều trị bằng phẫu thuật chỉ định cho rách lớn hoặc đứt hoàn toàn gân bánh chè. Phẫu thuật càng sớm kết quả càng tốt. Nếu để muộn, khi tổ chức xơ đã hình thành, đồng thời đầu gân đã co ngắn sẽ ngăn cản sự liền gân, khi đó phẫu thuật khâu lại gân thường mang lại kết quả kém, bắt buộc phải chuyển gân thay thế. Có nhiều kỹ thuật chuyển gân có thể được áp dụng, tuy nhiên phổ biến nhất là sử dụng gân cơ bán gân và gân cơ thon tự thân.
Chế độ vận động sau mổ
Ngay sau mổ dùng thuốc giảm đau, chườm đá. Cắt chỉ khâu da sau 2 tuần. Bất động bằng ống bột trong thời gian 3-6 tuần, tư thế duỗi gối. Đi lại có nạng, tỳ một phần chân mổ (50%) từ tuần thứ 2 đến tuần thứ 4. Sau 4-6 tuần tỳ hoàn toàn trọng lượng cơ thể. Sau khi tháo bột, tập gấp duỗi gối từ từ tăng dần để lấy lại biên độ khớp gối. Một số trường hợp mũi khâu chắc, bệnh nhân có thể tập vận động gối ngay sau mổ. Thông thường sau 6 tháng bệnh nhân mới có thể trở lại mọi hoạt động bình thường, có trường hợp phải mất 12 tháng.
Cách điều trị đứt gân bánh chè hiệu quả
Với tình trạng này các bác sĩ cần xác định mức độ tổn thương của đứt gân bánh chè. Sau đó sẽ cân đối đưa ra hướng điều trị cụ thể. Với các trường hợp tổn thương mức độ vừa và nhẹ việc điều trị tại HTC mang lại các kết quả sau:
- Giảm toàn bộ các triệu chứng đau, sưng, viêm cho người bệnh
- Tái tạo tế bào mới, phục hồi dây chằng với sẹo nhỏ nhất
- Lấy lại toàn bộ biên độ vận động giúp bệnh nhân đi lại và sinh hoạt một cách bình thường
- Qua đó bệnh nhân không cần phẫu thuật.
Tại HTC tất cả các giải pháp đưa ra đều dựa trên khoa học KHÔNG DÙNG THUỐC-KHÔNG TIÊM-KHÔNG PHẪU THUẬT. Mục tiêu điều trị là phục hồi hoàn toàn tự nhiên chứ không phải chỉ giảm triệu chứng. Chỉ có như vậy nguy cơ tái phát thấp và an toàn tuyệt đối cho bệnh nhân.
HTC đã thành công trong việc chữa đứt gân bánh chè, khôi phục chức năng vận động cho nhiều bệnh nhân, kể cả những trường hợp đã thất bại với các phương pháp chữa trị khác nhờ đội ngũ y bác sĩ giỏi, phương pháp độc quyền mang lại hiệu quả nhanh và bền vững, hệ thống trang thiết bị hiện đại, đặc biệt chi phí hợp lý chính là một điểm cộng sáng giá